به نقل از «همشهری آنلاین»

نگاهی اجمالی به مفاهیم مختلف آزادی و ادراک آزادی در اذهان

تاریخ انتشار: ۲۳ مهر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۱۹۰۱۷۴

همشهری آنلاین- مهدی باقری: از موضوعات مورد بحث در جامعه که اغلب موردانتقاد است و مبنای مقبولیت یا عدم‌مقبولیت افراد، سیستم‌های اجتماعی یا سایر موضوعات قرار می‌گیرد مسئله «آزادی» است. سؤال قابل‌طرح در این موضوع این است که آیا مفهوم مشترکی در مقوله آزادی می‌تواند وجود داشته باشد یا خیر؟ به‌عبارت دیگر آیا کسانی که درباره این مسئله به بحث و تبادل نظر می‌پردازند، به یک مفهوم مشترک می‌اندیشند یا هر یک مفهوم خاصی از آزادی را تلقی و مطرح می‌کنند؟ و سؤال دیگر اینکه با چه معیاری می‌توان نظری را که تابع معارف حقه الهی است از سایر نظرات تمیز داد؟ در ادامه پاسخ به این سؤالات مهم و مبنایی ارائه خواهد شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بررسی اختلاف فهم‌های انسانی، تفکر آزادانه و مقوله امربه‌معروف در برداشت‌های علامه طباطبایی از آیات قرآن حجت‌الاسلام مروی: تشیع مدیون قیام علمی حضرت رضا (ع) است تقدم احساس آزادی بر ادراک آزادی

از آنجاکه مفهوم آزادی پس از پیدایش احساس اسارت و آزادی در ذهن شکل می‌گیرد طبیعی است که احساس آدمی از آزادی بر ادراک از آزادی تقدم دارد. این احساس خود از ثمرات انتخاب هدف و سیر به‌سوی هدف است. انسان در اصل محبت‌ورزی و عشق‌ورزی، فاقد آزادی مطلق است و قادر نیست خود را از بند معبود و محبوب و مقصود رها کند. همه انسان‌ها برای خود غایت و مقصودی دارند. دایره انتخاب آدمی محدود به مسیر لقاء محبوب و انتخاب مقصود است.

هر انسانی برای خود مقصدی انتخاب کرده و به‌سوی آن حرکت می‌کند. در مسیرحرکت به‌سوی مقصود، گرایش‌ها و احساساتی متناسب با مقصود در انسان شکل می‌گیرد؛ به‌عبارت دیگر میل و نفرت، جاذبه و دافعه و خوف و طمع انسان متناسب با مقصدی که انتخاب کرده است شکل می‌گیرد. انسان نسبت به پدیده‌ها و اموری که او را در رسیدن به محبوب و مقصود همراهی می‌کنند، احساس میل، محبت و گرایش پیدا می‌کند و نسبت به اموری که مانع رسیدن به محبوب هستند ـ به نسبتی که او را از رسیدن به هدف دور می‌کنند ـ گرایش و احساس نفرت و گریز می‌یابد.

تناسب احساس با محبوب

بنابراین احساس انسان نسبت به جهان، متناسب با محبوب و معبود شکل می‌گیرد و جهان متناسب با سیر به‌سوی مقصد و معبود احساس و ادراک می‌شود. به‌دنبال شکل‌گیری نظام احساسات، نظام حساسیت‌ها و تمایلات، احساس‌هایی ازجمله احساس زیبایی و زشتی، احساس لذت و اَلم و احساس آزادی و اسارت در آدمی شکل می‌گیرد؛ به‌عبارت دیگر انسان متناسب با هدف و در مسیر آن، جمال و زشتی جهان را درک می‌کند؛ برای مثال یک انسان عارف و عاشق خداوند متعال، همه جهان را آیینه جمال و جلال حق می‌بیند؛ او سختی‌های عالم را تازیانه‌های سلوک راه معشوق و محبوب می‌داند. از سوی دیگر انسان دل سپرده دنیا، سختی‌ها و آنچه را که مانع رسیدن به لذت‌های مادی است، عوامل زشت و غیرمطلوب جهان برمی‌شمرد و معتقد است این عوامل چهره عالم را کریه و ناپسند می‌کند.

بروز انتخاب در احساس

یکی از احساساتی که در روح انسان شکل می‌گیرد احساس زشتی و زیبایی است که البته خود انسان نیز در ایجاد این احساس سهم دارد. انتخاب انسان در احساس او بروز و ظهور می‌یابد؛ اگرچه انتخاب، تنها عامل مؤثر در پیدایش احساس نیست اما یکی از عوامل مؤثر در شکل‌گیری احساس نسبت به جهان است.

احساس لذت و ابتهاجی که برای یک عارف بالله حاصل می‌شود غیراز احساس لذت و ابتهاجی است که برای انسان اهل دنیا پیدا می‌شود. آنچه عامل ابتهاج اهل دنیاست هرگز نمی‌تواند عامل ابتهاج یک عارف باشد و بالعکس؛ این واقعیات عینی تردیدناپذیرند. نکته مهم در تحلیل این واقعیت‌ها این است که آیا آنها به قانونمندی انسان‌های مختلف بازمی‌گردند یا اینکه اختیار انسان نیز در پیدایش نحوه ادراک از لذت یا رنج سهیم است؟ اگر انتخاب آنها نیز مؤثر است، مکانیسم آن چیست؟ به‌عبارت دیگر اختیار با چه مکانیسمی به ادراک لذت و رنج منتهی می‌شود؟

احساس دردمندی یک عارف با احساس دردمندی و ضیق و تنگنای انسان دلداده دنیا متفاوت است. عارف الهی همه تعلقات خود به دنیا را درد و رنج و اسارت می‌داند و یک انسان دلداده دنیا نیز محرومیت از لذت‌های مادی را درد و رنج برمی‌شمرد. درد عارف محرومیت از قرب و همجواری با حضرت حق است و درد انسان دل سپرده به دنیا، محرومیت از لذت‌ها و تمتعات مادی است.

تفاوت عوامل آزادی و اسارت از نگاه مؤمن و کافر

یکی از احساس‌هایی که با پیدایش نظام حساسیت‌ها و انگیزه‌ها در انسان شکل می‌گیرد، احساس آزادی و اسارت است. انسانی که دنیا را انتخاب کرده است به‌طور طبیعی در شرایطی که دستیابی به تمتعات مادی برای او فراهم باشد احساس آزادی می‌کند. اگر شرایط پیش‌روی انسان اعم از شرایط طبیعی، زیست‌محیطی و اجتماعی مانع راه او باشند، در چنین شرایطی احساس اسارت و گرفتاری می‌کند. به‌طور طبیعی تلقی از اسارت و آزادی در روح یک انسان دل‌سپرده به دنیا، متناسب با هدف او شکل می‌گیرد.

چنانچه یک عارف‌بالله نیز آنچه را که مانع قرب اوست، عامل اسارت و آنچه را که موجب قرب است عامل رهایی بخش و آزادی آفرین می‌داند؛ بنابراین اسارت‌ها و قید و بندهایی که یک انسان عارف برای خود تصویر می‌کند کاملاً با قید و بندهایی که یک انسان دنیاپرست برای خود احساس می‌کند متفاوت است.

ادبیات دینی مملو از تعابیری است که حکایت از این مطلب دارد؛ برای مثال در دعای شریف کمیل آمده است: «الهی قعدت فی اغلالی و حبسنی عن نفعی بعد آمالی»؛ این کدام غُل و زنجیر است که حضرت از او شکایت می‌کنند؟ آرزوهای دراز چه هستند و انسان را از چه منفعتی بازمی‌دارند و او را در چه حصاری گرفتار می‌کنند؟ چنین ادبیاتی هرگز در دنیای مادی خریدار و مفهوم ندارد.

یا در جای دیگر با کمال ابتهال و تضرع از خدا آزادی از عذاب جهنم را طلب می‌کنند؛ این چه گرفتاری‌ای است که یک مؤمن بر سر راه خود احساس می‌کند؟ احساسی که هرگز برای یک انسان غیرمؤمن پیدا نمی‌شود. این احساس متناسب با مقصد و معبودی که مؤمن برای خود انتخاب کرده است در روح او شکل می‌گیرد؛ بنابراین آنچه مؤمن از آن احساس اسارت می‌کند، با آنچه یک کافر از آن احساس اسارت می‌کند متفاوت است و بالعکس.

حتی احساس انسان از آزادی و اسارت، متناسب با درجات ایمان متفاوت می‌شود؛ بنابراین احساس یکسان و یکنواخت و یک‌گونه از آزادی و اسارت در انسان‌ها وجود ندارد. طبیعی است وقتی احساس انسان‌ها نسبت به آزادی و اسارت متفاوت بود، عوامل ایجاد آزادی و اسارت نیز متفاوت خواهد بود؛ به‌عبارت دیگر سلسله‌ای از عوامل که در یک مبنا عوامل اسارت هستند در مبنای دیگری عوامل آزادی و رهایی انسان محسوب می‌شوند؛ این تفاوت به تلقی انسان از قید و بند و مقصدی که انتخاب کرده وابسته است؛ به تعبیر دیگر مقصد و هدف انسان، مفهوم آزادی و اسارت را در ذهن و احساس نسبت به آزادی و اسارت را در روح او تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

انتخاب و هدف آدمی، از این طریق و به این شکل، در احساس او نسبت به آزادی و نیز در اندیشه‌های آزادی‌خواهانه تبلور و ظهور می‌یابد؛ بنابراین روشن است که اگر چه همه سخن از آزادی به زبان می‌رانند اما زمانی تلقی از آزادی مطلوب منظور نظر انسان‌ها به هم نزدیک می‌شود که اهداف آنها به هم نزدیک شود. انسان‌هایی که در مسیر یک هدف قدم برمی‌دارند، به میزانی که حرکت منسجم و هماهنگ دارند، ادراک و احساس‌شان از آزادی یک‌گونه است و عوامل آزادی و اسارت را هماهنگ و متناسب با یکدیگر تحلیل می‌کنند.

کد خبر 712282 منبع: روزنامه همشهری برچسب‌ها علوم سیاسی فلسفه جامعه جامعه شناسی اندیشه عرفان

منبع: همشهری آنلاین

کلیدواژه: علوم سیاسی فلسفه جامعه جامعه شناسی اندیشه عرفان عبارت دیگر آزادی و اسارت انتخاب کرده احساس اسارت احساس آزادی شکل می گیرد یک عارف برای خود انسان ها یک انسان

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۱۹۰۱۷۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سفری به دنیای توپولوژی

ایسنا/خراسان رضوی کتاب An Adventure in the Realm of Topology (سفری به دنیای توپولوژی) به قلم دکتر محمد صال مصلحیان، استاد گروه ریاضی محض دانشگاه فردوسی مشهد تالیف و چندی پیش توسط انتشارات Element با حمایت وزارت علوم کرواسی و به زبان انگلیسی چاپ شده است.

نویسنده کتاب می‌گوید ایده اصلی تالیف آن زمانی در ذهنش شکل گرفت که متوجه شد تعدادی از دانشجویانش که در کلاس‌های مقطع کارشناسی رشته ریاضی شرکت می‌کردند، آن شهود و درک عمیق مفاهیم اولیه ریاضی که از آنها انتظار می‌رفت را نداشتند. این موضوع وی را به این ایده سوق داد که کتابی بنویسد که محتوای آن مناسب برای گروه‌های سنی و سطوح تحصیلی مختلف باشد تا بتواند به آن‌ها در فهم بهتر مفاهیم اساسی توپولوژی به عنوان یکی از شاخه‌های مهم ریاضی کمک کند.

مصلحیان در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه این کتاب برای دانش‌آموزان و دانشجویان تمام رشته‌ها نوشته شده است، اظهار کرد: تمام علاقه‌مندان از نوجوانان ۱۳ ساله گرفته تا افراد با سنین بالاتر می‌توانند این کتاب را بخوانند و متوجه شوند. این کتاب در بهار امسال منتشر شد و در MathSciNet انجمن ریاضی آمریکا و نیز ZbMATH انجمن ریاضی اروپا نمایه شده است.

وی افزود: از حدود ۱۵ سال پیش ایده تالیف چنین کتابی به ذهنم خطور کرد. در ابتدا تصمیم داشتم آن را برای کودکان بنویسم، چنانکه به دو فرزند خودم آموزش داده بودم. حتی نوشتن را هم با همین هدف آغاز کردم، کما اینکه در صفحات نخست کتاب به توضیح مفاهیمی چون پاره‌خط، مستطیل و خطوط موازی پرداخته شده که همگی در دبستان تدریس می‌شوند، اما رفته‌رفته آنقدر تنوع و پیچیدگی مطالب بالا رفت که عملا به کتابی برای دانش‌آموزان دبیرستانی و دانشجویان سال‌های اول دانشگاه تبدیل شد.

رئیس انجمن ریاضی ایران با بیان اینکه تصویر روی جلد این کتاب با استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی طراحی شده است، عنوان کرد: هدف از طراحی این شکل این بوده که به زبان ساده بگوییم توپولوژی در مورد چه چیزی صحبت می‌کند. از نظر توپولوژی، «فنجان» و «دونات» هر دو یکی هستند، زیرا اگر آنها از خمیر بازی درست شده باشند، می‌توان با فشردن و کشیدن یکی، آن را به دیگری تبدیل کرد.اما یک «دونات» را نمی‌توان به «توپ تنیس» تبدیل کرد زیرا دونات یک حفره دارد، اما توپ حفره ندارد.

مصلحیان با بیان اینکه توپولوژی شاخه‌ای از هندسه و معروف به «هندسه بدون اندازه» است که به کیفیت اشکال و اجسام می‌پردازد، ادامه داد: در این جا ما با مفاهیمی همچون زاویه، مساحت، حجم و... سر و کار نداریم، بلکه در مورد این صحبت می‌کنیم که چگونه می‌توان بدون بریدن و چسباندن، یک شکل یا جسم را فقط با کشیدن، فشردن و تاب دادن به شکل یا جسم دیگری تبدیل کرد. اگر بتوان شکلی را این گونه به شکل دیگری تبدیل کرد، این دو شکل را «همسان‌ریخت» می‌گوییم. مثلا دایره، مثلث و مربع همسان‌ریخت اند، زیرا اگر با یک نخ، یک مثلث روی سطح میز بسازیم، می‌توانیم آن را تغییر شکل داده و به مربع و دایره تبدیل کنیم. در حقیقت در توپولوژی به دنبال مطالعه خواصی هستیم که تحت همسان‌ریختی‌ها پایدار می‌مانند.

وی با بیان اینکه این کتاب دارای فعالیت‌های متنوع است که در سه سطح آسان، متوسط و پیچیده آورده شده‌اند، گفت: همچنین بخش‌های متنوع کتاب نیز در سه دسته آسان، متوسط و پیچیده قرار می‌گیرند و درجه سختی هر فصل با نمادی مخصوص در ابتدای آن نشان داده شده است. به علاوه، این کتاب حدود ۱۵۰ صفحه‌ای بیش از ۲۰۰ شکل رنگی دارد که باعث می‌شود مفاهیم ریاضی توسط خواننده بهتر درک شوند.

دکتر محمد صال مصلحیان، رئیس انجمن ریاضی ایران

عضو فرهنگستان علوم کشور با اشاره به کاربردهای توپولوژی در سیستم‌های GPS برای یافتن کوتاه‌ترین مسیرها، درمعماری و طراحی ساختمان‌ها و درک ساختار DNA، افزود: در ابتدای کتاب، راهنمایی‌هایی خطاب به معلمین برای آموزش مطالب آورده شده و یکی از مهمترین موضوعاتی که مورد تاکید قرار گرفته، این است که معلمین عزیز مفاهیم ریاضی را با مثال‌های ساده و جذاب و متناسب با سن فراگیران آموزش دهند، ریاضیات را به زندگی روزمره ارتباط دهند، فناوری‌های روز را در آموزش به خدمت بگیرند، دانش‌آموزان را در فرایند یادگیری شرکت دهند، پروژه‌های گروهی به محصلین ارائه دهند، دستاوردهای آنها را ارج نهند و علاقه آنها را به کشف ایده‌های پیچیده برانگیزند.

مصلحیان با بیان اینکه فضای چهاربعدی، نظریه گره‌ها، و فرکتال‌ها از جمله مباحث دیگر این کتاب است، اضافه کرد: یکی از نکات جالب در مورد این کتاب که آن را از سایر کتاب‌های ریاضی متمایز می‌کند، این است که هیچ قضیه و اثباتی در آن آورده نشده است که نشان می‌دهد این کتاب می‌تواند توسط تمام افراد با هر میزانی از دانش ریاضی مورد استفاده قرار گیرد.

عضو هیات علمی گروه ریاضی محض دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: وقتی دروس آنالیز و توپولوژی را به دانشجویانم تدریس می‌کردم، متوجه شدم که درک مفاهیم این دروس برایشان مشکل است، لذا سعی کردم با رسم اشکال ساده بر تخته‌سیاه، مفاهیم پیچیده را تدریس کنم. وقتی نتیجه مثبت این کار را در یادگیری دانشجویان دیدم، تصمیم گرفتم همین روش را در قالب یک کتاب در دسترس عموم قرار دهم. به علاوه، چون سال‌ها در کلاس‌های ضمن خدمت به معلمین تدریس می‌کردم، احساس کردم معلمین هم نیاز دارند که یاد بگیرند چگونه می‌توانند مفاهیم پیچیده را با استفاده از اشکال تدریس کنند.

گره

رئیس انجمن ریاضی ایران درباره دلایل تالیف این کتاب به زبان انگلیسی عنوان کرد: متاسفانه در کشور ما اکثر دانش‌آموزان به قدری درگیر کنکور و شیوه‌های تست‌زنی هستند که نمی‌توانند به یادگیری دقیق ریاضیات و گسترش دانش عمومی خود بپردازند. بعضی از معلمین نیز نسبت به تعمیق تفکر ریاضی دانش‌آموزان حساسیت لازم را نشان نمی‌دهند. خانواده‌ها هم تنها به دنبال این هستند که آموزش به گونه‌ای انجام گیرد که دانش‌آموزان مرحله کنکور را بگذرانند و وارد دانشگاه شوند؛ به امید آنکه در دانشگاه با مفاهیم و روش‌های علمی آشنایی یابند که متاسفانه در عمل، شدنی نیست، زیرا وقتی پایه ریاضی یک فرد ضعیف باشد، در یادگیری دروس دانشگاهی دچار چالش‌های جدی می‌شود. لذا احساس کردم مخاطب فارسی‌زبان کتاب کم است و تصمیم گرفتم کتاب را به زبان انگلیسی تالیف کنم تا علاقه‌مندان در دیگر نقاط جهان نیز بتوانند از آن بهره ببرند.

مصلحیان اظهار کرد: از بین ناشران، انتشارات Element را انتخاب کردم، زیرا عضو تحریریه دو مجله JCR آن هستم و وقتی کتاب را به این ناشر ارسال کردم، با سخاوتمندی اعلام کردند کتاب را چاپ و پی‌دی‌اف آن را به طور رایگان در اختیار همه قرار می‌دهند. لذا تدوین و چاپ این کتاب نه برای مولف و نه برای ناشر هیچ گونه انتفاع مالی نداشته و صرفاً در جهت عمومی‌سازی ریاضیات بوده است. تا کنون بازخوردهای بسیار خوبی را از جامعه ملی و بین‌المللی ریاضیدانان دریافت کرده‌ام که موجب خرسندی است.

علاقه‌مندان می‌توانند جهت دریافت رایگان پی‌دی‌اف کتاب سفری به دنیای توپولوژی، کلیک کنند.

تصویری از صفحات کتاب

انتهای پیام